Santes Dwynwen

 

Roedd Brychan Brycheiniog yn frenin chwedlonol o'r 5ed ganrif ar Brycheiniog (Sir Frycheiniog,) ac yn dad i Dwynwen, Nawddsant Cariadon Cymru.

 
Nid chwedl arbennig o hapus yw chwedl Santes Dwynwen, ond un o dorcalon a chryfder.

Syrthiodd Dwynwen mewn cariad â dyn o'r enw Maelon Dafodrill, cyflwynodd y dyn hwn i'w thad a gofynnodd am ganiatâd iddynt briodi.

Roedd y Brenin Brychan eisoes wedi trefnu i'w ferch briodi merch arall, felly gwrthododd y dylai'r ddau gael eu priodi.

Roedd Maelon yn llawn cynddaredd oherwydd gwrthodiad y Kings ac ymosododd ar Dwynwen, gan adael llonydd iddi a cherdded i ffwrdd oddi wrth y ddynes yr oedd yn honni ei bod yn ei charu.

 
Aeth Dwynwen wrth ei hymyl gyda galar i'r coed gerllaw  lle y gweddïodd ar Dduw am iddo gael gwared â hi o'i theimladau.

Mewn atebiad i'w gweddïau ymddangosodd Duw iddi mewn breuddwyd a chyflwynodd iddi  diod a fyddai'n sicrhau y byddai'n anghofio Maelon ac yna'n troi ei chyn-gariad yn bloc o rew.

 

Yna rhoddodd Duw dri chais i Dwynwen.

Y cais cyntaf oedd i Dduw ddadmer Maelon, yr ail oedd i Dduw edrych yn garedig ar obeithion a breuddwydion pob gwir gariad, a'r trydydd oedd iddi hi ei hun beidio byth â phriodi.

 

Yna treuliodd Dwynwen weddill ei hoes fel lleian yn ymroi ei bywyd i Dduw ac yn byw ei dyddiau ar Ynys Llanddwyn yn Ynys Môn.