Bedd Lladron 

Mae eglwys Sant Nicholas yn nhref hanesyddol Trefaldwyn yn cynnwys cyfoeth o arteffactau diddorol a hardd o orffennol y dref.  Gyda'i ffurfiant gwreiddiol yn dyddio o ddechrau'r 13eg ganrif, gellir dod o hyd i'r eglwys ar fryn isel yn rhan ddwyreiniol y dref.  Gydag ychwanegiadau diweddarach, gan gynnwys tŵr bylchfuriau pedwar llawr a bwtresi cornel mawr, mae’r eglwys yn enghraifft drawiadol o nifer o arddulliau ac oesoedd pensaernïol.

Y tu mewn fe welwch groglen o'r 15fed ganrif, a leolwyd yn flaenorol ym Mhriordy Chirbury ynghyd â thystiolaeth o gysylltiad agos y dref â'r teulu Herbert o Gastell Trefaldwyn gerllaw.  Fe welwch feddrod hefyd, ar ffurf cofeb i Richard Herbert o Gastell Trefaldwyn.  Roedd mab Richard, George, a aned yn Nhrefaldwyn, yn offeiriad ac yn fardd Anglicanaidd, yr oedd ei waith yn gysylltiedig â beirdd Metaffisegol yr 17eg ganrif.

Mae gan y fynwent fawr a hirsgwar nifer o goed hynafol ac amrywiaeth ddiddorol o gofebion.  Bydd taith gerdded o amgylch y fynwent hefyd yn dadorchuddio beddau rhyfel dau filwr o'r Rhyfel Byd Cyntaf a milwr a dau awyrennwr o'r Ail Ryfel Byd.  

Mae mynwent eglwys St Nicholas hefyd yn gartref i chwedl ‘bedd y lleidr’.  Yma fe welwch fedd John Davies o Wrecsam a ddedfrydwyd i farwolaeth yn 1821 drwy ei grogi am ladrata priffyrdd.  Yn ystod ei brawf, ac yn ddiweddarach ar ôl ei ddedfryd, proffesodd Davies ei fod yn ddieuog a gweddïo na fyddai Duw yn caniatáu i'r glaswellt dyfu ar ei fedd am o leiaf ganrif.  Mae ei fedd i’w weld o hyd yn y fynwent, ac er ei fod bellach yn laswelltog, arhosodd heb ei orchuddio am o leiaf ganrif ar ôl ei farwolaeth.